मेरो पदयात्रा - एन्जल निलू

मेरो पदयात्रा      

 

एन्जल निलू              

म मिथिला (सप्तरी) मा जन्मेकी मिथिलाकी छोरी स्रष्टा पदयात्रा नेपालको कार्यक्रममार्फत धेरै पटक पहाड चढने मौका पाउँदै आएकी छु । आज दक्षिणकाली नगरपालिकाको विकट पहाडी क्षेत्रमा रहेको चौकोटदेवी माताको मन्दिर दर्शन गर्दै छु, हे चौकोटदेवी माता अब मलाई हिमाल चढ्ने शक्ति पनि देऊ π 

  हरेक महिनाको पहिलो शनिबार स्रष्टा पदयात्राको टोलीले कुनै न कुनै भू–भागलाई लक्ष्य बनाएर पदयात्रालाई सफल बनाउने एउटा निधो गरिएको हुन्छ । यसपालि पनि  मिति २०८१ साल असोज महिनाको पहिलो शनिबार ५ गते चौकोटदेवीलाई आफ्ना लक्ष्य बनाएर पदयात्रालाई निरन्तरता दिने अठोट गरिएको थियो । बिहान लगभग ४ बजे ओछ्यान छोडिसकेकी थिएँ । हिजैदेखि दिमागमा उथलपुथल थियो । छिटै उठ्नुपर्छ । राति छिनछिनमै आँखा खुल्थ्यो । ढिलो हुन्छ  कि भनेर किनभने मेरो भागमा तरकारी परेको थियो । चार बजेतिर उठेर फ्रेस भएर भान्सामा पसँ तरकारी पकाउँदा पकाउँदै पाँच बजिसकेको थियो । त्यतिखेर दीपक लोहनी सरको फोन आयो । फोन उठाएर नमस्ते गरेँ । उहाँले सोध्नुभयो– तरकारी पाक्यो ? हजुर पाक्यो π कतिखेर निस्किनुहुन्छ ? ७ बजे निस्किन्छु । ६ः०० बजे निस्किँदा हुन्न, उहाँले प्रतिक्रिया जनाउनुभयो । ७ बजे निस्किने नि बल्खु जान कति लाग्छ र जाबो १० मिनेट त हो । उहाँले मेरो कुरामा सहमति जनाउनुभयो तर मैले बल्खुलाई गोँगबु सम्झेर भनेकी छु । त्यो कुरा न उहाँलाई थाहा छ न मलाई आफैँ थाहा छ । म निस्केँ भनेर ६ः४३ मा मेसेज गरेर म घरबाट निस्केँ । बसुन्धारा चोकबाट बसमा चढेँ ।  दीपक लोहनी सरलाई फोन गर्छु सोच्दै थिएँ । उहाँले फोन गरिहाल्नुभयो । म आउँदै छु भनेँ । गोँगबु चोकबाट वहाँ पनि त्यही बसमा चढ्नुभयो । बल्खु पुग्दा हामी ढिलो भइसकेका थियौँ । पदयात्राको बस हामीलाई पर्खिंदा पर्खिंदा यात्राका लागि गतिमान भइसकेको थियो । हामीले त्यहाँ पुगेर प्रतीक सरलाई फोन गर्यौं । त्यति बेलासम्ममा बस लगभग २५०÷ ३०० मिटर जति मात्र अगाडि बढन सफल भएको थियो । दीपक सरको फोनले बस ठ्याक्कै रोकियो । हामी हतार हतार त्यहाँ पुग्याँै । गाडी हाम्रो प्रतीक्षामा थियो । गाडीमा चढ्यौँ, बस चालकको पछाडि रुबी सत्याल म्याम बस्नु भएको थियो । म पनि छेउमै बसँे, बस्ने बित्तिकै सबैले आत्मीयताको हाँसोले स्वागत गर्नुभयो । यो दुवै कहाँ हराको भन्दै मजाक पनि उडाउनुभयो । त्यहाँदेखि हाँसोको मुहान फुटेझैँ हामी हास्न थाल्यौँ, किनभने म  पदयात्रामा जाँदा मेरो खुसीको ठेगान नै रहँदैन । खुट्टाले भुइँ छोडिसकेको हुन्छ । मन चञ्चल भई चङ्गा  जस्तै आकाशमा उडिरहेको हुन्छ । डाँडापाखामा डुलिरहेको हुन्छ । म मै हुँ भने कुरा पटक्कै याद रहँदैन । मेरो यो खुसीको भण्डार प्रतीक घिमिरे सर हुनुहुन्छ । उहाँले नै पदयात्रामा टोलीमा मेरो नाम हाल्नुभएको थियो । त्यसैले म यो खुसीको श्रेय उहाँलाई दिन चाहन्छु । कतिखेर हामी दक्षिणकालीको फर्पिङ पुगिसकेको मेसो नै पाइनँ । बस पनि आफ्नै गतिमा र हामी पनि गफगाफ र हाँसोमा मग्न थियौँ । हामी दक्षिणकालीको वडा नम्वर ६ मा पुगिसक्यौ भन्दै गङ्गा भेटवाल सरले हाम्रो ध्यान आकर्षण गराउनुभएको थियो । त्यहाँबाट बस दक्षिणकाली मन्दिरको छेउको बाटो हुँदै बस उकालो लाग्यो । केही अगाडि भन्ज्याङ भन्ने ठाउँमा एउटा सानो चौक थियो, बस त्यहाँ रोकियो । सबै जना ओर्लियौँ । एकछिनको लागि कोही यता त कोही उता भयौँ । हामी पाँच छ जना  वासरुम खोज्दै एक जनाको घर पुग्यौँ । घरपेटी आमाबुवासँग फोटो खिच्यौँ । त्यहाँबाट आएर हामी एउटा चिया पसलमा भेला भयौँ । बिहानको ९ः३० बजेको थियो । सबैजनाले चिया खानुभयो पहिलो चरणको फोटो सेसन पनि भयो । त्यहाँदेखि हामी हिँड्दै कम्मर मर्काउँदै उकालो लाग्यौँ ।  केही पर गएर हामी रोकियौँ । एक जना स्थानीयबासीसँग चौकोटदेवीकोबारेमा केही जानकारी लियौँ । बोटबाट नास्पाती पनि टिपेर कति जना साथीहरूले खानुभयो । फोटो खिच्दै उकालो चढ्दै थियौँ । त्यहाँदेखि फेरि हामी बसमा चढेर अगाडि बढ्यौँँ । म पनि बसबाट नै प्रकृतिका अनुपम उपहारलाई नियाल्दै फोटो खिच्दै रमाउँदै थिएँ । वरिपरिका बस्ती, बस्तीका टहराहरूले प्रकृतिका सुन्दर दृष्यलाई अझै सुन्दर बनाइरहेका थिए । एकछिनपछि बस फेरि रोकियो ।  हामी आ–आफ्ना सामान लिएर ओर्लियाँै र आफ्ना गन्तव्यतिर हुइकियौँ । प्रकृतिका रमणीय दृश्य, हरियो वन जङ्गल, अग्लाअग्ला पहाड, सुन्दर फूलहरूले मन प्रफुल्लित भइरहेको थियो । उकालो चढ्दा खुट्टा दुखेको थाहा नै भएन । उकालो चढ्न अहिले त्यति गाह्रो हुँदैन तर त्यो दिनको स्मरण आज पनि ताजै छ । मेरो पहिलो पदयात्रा सुन्दरीजलदेखि तारेभिरसम्मको थियो । कहिले आफ्नो जीवनमा उकालो ओरालो देखेको पनि थिइनँ, चढ्ने कुरा त परै जाओस् । सुन्दरीजलको क्याम्पसम्म पुग्न मात्र १०० मिटर तल थियौँ । म पुरै असमर्थ भइसकेकी थिएँ । सिँढीमा थचक्क बसेँ । भोमिट पनि भएको थियो । सबै जना अगाडि बढिसके तर गङ्गा भेटवाल सर र विमल अर्याल सर मलाई पर्खिबस्नु भाथ्यो एकछिनपछि अलि आराम हुँदा हामी तीनै जना अगाडि बढ्यौँ । त्यस्तो विकट बाटो र विकट परिस्थिति जहाँ आफ्नै ज्यान भारी हुन्छ । त्यस्तो परिस्थितिमा विमल अर्याल सरले मेरो झोला बोकिदिनुभएको अविस्मरणीय क्षणलाई घरीघरी म सम्झिरहेको हुन्छु र त्यो क्षण हामी कहिले पनि नबिर्सिऊँ भन्ने कामना पनि गर्दछु । मान्छेको स्वभाव सारो गाह्रो पर्दा नि देखिन्छन् । हामी हिँड्दै फोटो खिच्दै कुरा गर्दै अगाडि बढिरहेका थियौँ ।  

 

चौकोटदेवी क्षेत्रमा पनि प्रकृतिका सुन्दर दृश्यले मन रमाइरहेको थियो । स्वर्गका टुक्राझैँ अनुभव भइरहेको थियो । हामी स्वर्गमा हिँडिरहेछौँ जस्तो आफूलाई अनुभूति भइरहेको थियो । प्राकृतिक सौन्दर्यले मन रमाइरहेको थियो । रङ्गीबिरङ्गी फूल नानाथरीका बोट र बोटमा फलेका फलहरू कहिले नाम पनि नसुनेकाहरू देख्न पाइरहँदा  आँखाले  तृप्ति पाइरहेको थियो । त्यसैबिच हामी एकछिनका लागि बाटो अलमलियाँै, बाटो भेटाएर हामी डाँडामाथिको एउटा सानो चौरमा पुग्यौँ । त्यो चौर सुन्दर थियो । स्वर्गको प्रतिक अनुभूति गराइरहेको थियो । त्यहाँ सबै जना भेला भयौँ, बस्यौँ, फोटो पनि खिच्यौँ र पहिलो अनि दोस्रो चरणको रचनावाचन पनि गर्याैँ । पहिलो चरणको पहिलो वाचकको रूपमा मेरो प्रस्तुति रहेको थियो । मैले लघुकथा वाचन गरँे । लघुकथाको शीर्षक थियो चिठी । जो कि मार्मिक र वेदनाले भरिएको थियो तर मार्मिक चिठीले एकछिनको लागि हाँस्यमय माहोल बनाइदिएको थियो । म पछिको स्रष्टाहरू परशुराम पराशर, शीतल गिरी, प्रभा बराल, विष्णु खनाल, गीता रेग्मीले आआफ्ना रचनावाचन गरेर सुनाउनुभएको थियो । त्यहाँका रमणीय दृश्यमा सबै रमाइरहेको थियौँ । वन जङ्गल पहाडका दृश्यले हामीलाई आनन्द प्रदान गरिरहेको थियो । हाम्रा टोली आफ्ना गन्तव्यलाई पन्छाइरहेको थियो । पछिल्लो पदयात्रा जस्तो नदी र झरना यसपालिको यात्रामा थिएन तैपनि हामी उत्तिकै रमाइरहेका थियाँै । सायद सबभन्दा बढी म नै रमाइरहेकी थिएँ किनभने म तराईमा जन्मेकी हुर्केकी हँु । कहिले आँखाले पहाड हेर्न पाएका थिएनन् तर पहाड र जङ्गलप्रतिको माया प्रेम त सानैदेखि नै थियो । “हरियो वन नेपालको धन” को नारा केटाकेटीदेखि नै सुनेकी थिएँ । त्यो कुरा प्रत्यक्ष रूपमा देख्दा र अनुभव गर्दा मन फुरुङ्गै भए जस्तो हुन्थ्यो । सानैदेखिको रहर पूरा हुँदा देखेर आफूलाई आफैँमा राख्न असमर्थ भइरहेकी थिएँ । यसरी नै रमाउँदै उकालो ओरालोलाई पन्छ्याउँदै हाम्रा स्रष्टा टोली अगाडि बढिरहेको थियो । बाटामा मकैका खेती बग्रेल्ती थिए । ठाउँ ठाउँमा नास्पातीका बोटहरू पनि देख्न पाइन्थ्यो । बाटामा सानोसानो बस्ती पनि देखिन्थ्यो, जो कि धेरै पुरानो पाराले बनाइएका घरहरू देखिन्थे । गाई बाख्रा पनि देखिन्थ्यो । चौरमा हामी बस्दाखेरि एक हुल बाख्राबाख्री थिए । बाख्रा चराउने मान्छे पनि त्यही छेउमै बसेका थिए । कति जना हाम्रा साथीहरूले पाठापाठीसँग फोटो पनि खिचे । त्यति माथिको चौरमा पनि लामखुट्टेले बाख्राबाख्रीलाई टोकेर हैरान बनाइरहेको थिए । ठाउँ ठाउँमा टहरा पनि देखिन्थ्यो । आफ्नो देश र आफ्नो माटो कति प्यारो हुन्छ त्यसका उदाहरण त्यहाँका बासिन्दाहरूले दिइरहेको थिए । तरकारी खेती पनि प्रशस्तै देखिन्थ्यो । नयाँ बनेको बाटोको सुविधा भएकाले किसानहरूलाई तरकारीको भारी बोकेर बजारसम्म जानु परेको सास्ती खप्नु परेको देखिएन । बिक्री मूल्य कमबेसी जे भए पनि ब्यापारीहरू आ–आफ्ना बाहन लिई तरकारी बारीसम्म नै पुगेर किसानलाई सहज प¥ुयाएको देखिन्थ्यो । हामी बात मार्दै अगाडि बढिरहेका थियौँ । हेर्दाहेर्दै हामी १२ बजेतिर अर्को डाँडाको काखमा पुग्यौँ । भन्न त प्रतिमान डाँडा भनिन्थ्यो, तर चारैतिर यसरी आँखा दौडाउँदा स्वर्गको एउटा सानो टुक्रा जस्तै देखिन्थ्यो । हामीले ग्रन्थमा स्वर्गको बखान सुनेका छौँ  तर यहाँ प्रत्यक्ष रूपमा हेर्न पाउँदा, आफ्ना खुट्टा टेक्न पाउँदा, मन प्रफुल्लित भइरहेको थियो । मन भावविभोर हुँदै थियो । आफूलाई स्वर्गमा बस्ने स्वर्गकी परी जस्तै अनुभव गरिरहेकी थिएँ । त्यहाँ पनि फोटो सेसन भयो र खाना पनि खाइयो । सबैले ल्याएका नाना थरीका परिकारहरू बाँडीचँुडी खायाँै । खाना खाएपछि फेरि फोटो खिच्याँै त्यहाँबाट १२ः३५ मा चौकोटदेवीको लागि प्रस्थान ग¥यौँ । हामी त्यहाँदेखि ठाडो उकालो चढ्दै जाँदा चौकोटदेवीको मन्दिर देखाप¥यो मन्दिरको ठ्याक्कै तल एउटा ठुलो ढुङ्गामा बाघको चित्र बनाइएको थियो । त्यहाँ पनि हामीले पालैपालो फोटो खिच्यौँ । चौकोटदेवीको स्थानसम्म पुग्यौँ । चौकोटदेवीको स्थानमा देवी विराजमान थिइन् । हामी सबैले देवीलाई ढोग गरी भेटी पनि चडायौँ । त्यहाँबाट देखिने दृश्यले स्वर्गको अनुभूति गराइरहेको थियो । तर बाक्लो बस्ती नभएको हुनाले सुनसान देखिन्थ्यो र मानिसको आवतजावत निकै न्यून थियो । त्यस्ता रमणीय ठाउँका विकास नदेखेर कताकता मनभित्र खल्लो खल्लो महसुस भइरहेको थियो । हुन त बाटोको राम्रो व्यवस्था थियो । जहाँ पनि रोड बाटोघाटोको राम्रो प्रबन्ध हुँदाहुँदै पनि मानिस र बस्तीबजारको अभाव देखिन्थ्यो । चौकोटदेवी मन्दिरको छेउछाउमा बस्ती बसाल्दा प्रर्यटकीय आवतजावत हुन सक्छ होला र हाम्रा देशका लागि व्यापार व्यवसायी प्रस्ट्याउने सम्भावना देखिन्छ होला । त्यो ठाउँको विकासको लागि सम्बन्धित नगरपालिकाको ध्यान आकर्षित होस् भन्ने अपेक्षा राख्दछु । साथै सानो अपिल पनि गर्दछु । जो जससँग सम्बन्धित छ त्यो व्यक्तिले त्यो ठाउँको विकासको लागि पहल गरुन् भन्ने अपेक्षा पनि राख्दछु किनभने घर र व्यवसायी; भए मात्र ठाउँको आकर्षण बढ्छ । नत्र जङ्गल र पहाड भनेर हेलचेक्राई गरेका हुन्छन् । त्यो पनि स्वभाविक नै हो । नेपालमा धेरैजसो ठाउँ जङ्गल र पहाडले नै ढाकिएका छन् हामी पदयात्री एउटा गम्भीर विषयवस्तुको रूपमा चौकोटदेवीको मन्दिरलाई लिन गइरहेका छौ । त्यो ठाउँको विकास कसरी हुन्छ भन्ने कुरालाई लिएर हामी गम्भीर हुन पुगेका छौँ । चौकोटदेवीको दर्शन गरेर चौकोटदेवीकै प्राङ्गणमा हामीले तेस्रो, चौथौ र पाँचौँ चरणको रचनावाचन ग¥यौ । रचनावाचन गरी कार्यक्रमलाई त्यही विश्राम दिएका थियौँ । भज्याङ चोकदेखि पश्चिम हिले गाउँमा बस्ने कक्षा पाँचसम्म पढेको बिजय बाइबा भन्ने एक जना व्यक्तिको भनाइअनुसार सेतीदेवी, वनदेवी र चौकोटदेवी तिनै दिदी बहिनी हुन् । जसमध्ये चौकोटदेवी कान्छी बहिनी हुन् भन्ने जानकारी जनाउनुभएको थियो ।  यसैगरी नीलाम्बर गौतमले फुल्चोकी, चम्पादेवी र चौकोटदेवी तीन दिदीबहिनी भएका बताउनुभयो । चौकोटदवीमा वैशाख १ गते र मङ्सिर पूर्णिमामा बत्ती बालेर पूजाआजा गर्ने गरिन्छ भन्ने जानकारी पनि प्राप्त गरेका थियौँ । त्यस चौकोटदेवीथानमा एउटा पाटीको स्थापना २०७६ साल असार २० गते रोज दुईका दिन स्वर्गीय गङ्गादेवी चपागाईं आफ्नी अर्धाङ्गिनीको स्मृतिमा धननाथ चापागाईंले निर्माण गरिएको लेखिएको थियो । त्यहाँ खास पुजारी पनि नराखिएको भए पनि बेलामौकामा पूजाआजा गरिन्छ भन्ने जानकारी पनि माइला बम्जनबाट पाइयो । चौकोटदेवीबाट देखिएका सुन्दर दृश्यको अवलोकनपछि मनलाई त्यतैतिर तानिरहेको छ । त्यहाँका पहाड र जङ्गलका तरङ्गित धुन अहिले पनि कानमा गुन्जिरहेका छन् घरी घरी आँखा त्यतैतिर दौडन्छन् । डाँडाको चौरमा लुटपिटिन खोज्छ मन । खुट्टाहरू नाच्न खोज्छन् तेतै, तर बाध्यता हाम्रो, हामी फर्किनुपर्छ आफूसँग ती रमणीय दृश्यबाहेक केही पनि ल्याउन सकिँदैन । न त त्यहाँ बस्न सकिन्छ । हामीले आफ्नो मनलाई आफँैले फकाउनुपर्छ । अर्को महिनाको पहिलो शनिबार फेरि हाम्रो स्रस्टा पदयात्री टोलीले अर्को कुनै नयाँ नौलो ठाउँ जानु नै हुन्छ । यो भन्दा पनि रमाइलो हुन सक्छ होला भन्ने हाम्रो परिकल्पना हुन्छ । परिकल्पनामा नै आफूलाई भुलाउन बाध्य हुन्छौँ । वास्तवमा पदयात्राहरू हाम्रा लागि कति आनन्दमय छन् महिनाको एक दिन भए पनि हाम्रो भेटघाट हुन्छ । रमाइलो गर्छौंँ । सडक, पेटी, मठ, मन्दिर, गाउँ, बँेसी आदि इत्यादिका अवलोकन र अनुभव बटुल्ने गछौँ । यसैबिच हामी लेख्ने अभ्यास पनि गर्छौं । हाम्रो लेखनमा श्रीवृद्धि भइरहेको छ । यो पदयात्राको चाँजोपाँजो मिलाउने महासचिव गङ्गाप्रसाद भेटवाल सरलाई धन्यवाद । चौकोटदेवी माताको आशीर्वाद सधँै हामीलाई मिलिरहोस्, जय चौकोटदेवी माता 

                                                         सप्तरी ।