शुकदेव उपाध्यायको स्वागतयोग्य उपन्यास - ऐँजेरु - राजव

स्वागतयोग्य उपन्यास मात्र होइन साहित्यको जुनसुकै विधाको कथ्य लेखकको छनोटमा जे पनि हुन सक्छ । कथ्यले त्यसको स्तर र प्रभावशालीतामा निर्धारण गर्दैन कथ्य सिर्फ लेखनको आधार हो । त्यो आधारको दृष्टिकोण र त्यसको निर्वहन कस्तो भएको छ भन्ने पर्गेलाई नै महत्वपूर्ण हो । निर्वहनको स्वरूप र शिल्प सुन्दर परिष्कृत र कलाको ओजले भरिएको छ भने त्यस्तो साहित्यिक कृति पर्दा पाठक ध्यानस्थ हुन्छन्, त्यसको प्रभाव भित्र बाँधिन्छन्, रमाउँछन् संवेदित उद्धेलित हुन्छन् । पाठकलाई यसरी कृतिपाशमा राख्ने आल्लादित, संवेदित बनाउने कोसिस गर्नु लेखको पहिलो शर्त हो । ऐँजेरु सार्वजनिक भएपछि पाठकहरूले यसको कदको निरुपण गर्नु नै हुनेछ । यस पूर्व यहाँ पाठकको पठनवादित हुने कुरा राख्नु समचिन हुँदैन ।

पारिवारिक विघटन र विक्षिन्नता विश्वका सबै भाषाका उपन्यास लेखनको सार्वकालिक विषय हो । यस विषयमा निरन्तर लेखी रहिएको छ । नेपाली साहित्यमा पनि पारिवारिक विघटन विषयक उपन्यासहरु लेखिएका छन् तर अपेक्षित संख्या र स्तरमा छैनन् । त्यस्ता केही उपन्यास अध्यापी चर्चामा छन् । पढिरहेका छन् । ती शाश्वत मानिएका छन् । यसको मूल कारण तिनका स्रष्टाका निर्वहन र दृष्टिकोण नै हो । शुकदेव उपाध्यायको यो उपन्यास ऐँजेरुले पनि पारिवारिक विक्षिन्नतालाई भिन्न परिवेशमा उजागर गरेको छ । यस उपन्यासले उठान गरेको विक्षिन्नताका कारक अवयवहरू यौनाचार, व्यविचार, आत्मकेन्द्रित घमण्ड, दुव्र्यवहार र यिनलाई बलियोसँग पोषण गर्ने एकांकी वात्सल्य प्रेम हुन् । ती सब कारक यस उपन्यासमा दृश्यमान भएका छन् । बालकको लालनपालन सन्तुलित भएन भने त्यसको नाम दुर्योधन वा सिद्धार्थ यस्तै जे राखिएको होस् ।वृक्ष नाश गर्ने ऐझरुझैँ त्यो परिवारनाशक हुन्छ । त्यसले परिवारको साख, मर्यादा त्यसको आर्थिक जग सबका सब नास पार्छ, दुर्नाव गर्छ, पारिवारिक संवेदना ध्वस्त पार्छ ,यी सब उद्घाटित गर्ने लक्षमा एँेजेरुले औपन्यासिक गति लिएको छ । मैले थाहा पाएसम्म शुकदेव उपाध्यायको यो दोस्रो उपन्यास हो । उनको पहिलो उपन्यास पहिले पढ्न पाएको छैन । त्यो पढ्न पाएको भए उनको दोस्रो प्रयासमा आइपुग्दा उनले गरेको विकासबारे दाजेर भन्न सकिन्थ्यो । शुकदेव उपाध्यायसँग मेरो परिचयको समय चार दशकभन्दा लामो छ । तर परिचयको दिन समेत गन्दा उनीसँग मेरो भेटको संख्या एकदम कम छ । उनी मेरा अत्यन्त आत्मीय मित्र प्रख्यात यात्राकार, संस्मरणकार यस विषयका विज्ञ विद्वान् निर्मोही व्यासका प्रिय भाइ हुन् । त्यसकारण उनी मेरा पनि भाइ हुन् र मित्र पनि तर यस पूर्व मैले उनको साहित्यिक परिचय पाएको थिइनँ । साहित्यिक कर्ममा पनि विशेषगरी आख्यान लेखनमा अग्रसर रहेछन् भन्ने स्वागतयोग्य परिचय यस उपन्यासले दिन्छ । राजव हाल- संयुक्तराज्य अमेरिका २०८१ चैत्र १०, मार्च २३ २०२५ ।